ساختمان ستون فقرات
ستون فقرات، محور اصلی بدن انسان است و به همان اندازه در
استحکام و ثبات بدن اهمیت دارد که ستونهای محکم برای استحکام یک ساختمان.
اعضای دیگر از جمله سر، دستها، لگن و پاها و … بر روی این ستون استوار
هستند و ستون فقرات با طرز قرار گرفتن خود به صورت قوسهای متعدد با زوایای
معین و استحکام آنها توسط دیسکهای بین مهرهای، لیگامانها و عضلات،
قدرت تحمل این بار سنگین را مییابد.
لازم است بدانید که حتی اگر از نعمت داشتن دو پا نیز محروم
باشید، قادر به زندگی پویا و حتی راه رفتن خواهید بود. در واقع همه ما روی
ستون فقراتمان راه میرویم نه روی پاها، بدیهی است هر چه دانش خود را در
مورد ستون بدنمان افزایش دهیم، توانایی ما در حفظ سلامت آن بیشتر خواهد
بود.
وظایف ستون فقرات عبارتند از:
- انتقال وزن سر، گردن، اندام فوقانی و تنه به لگن
- ایجاد کانالی جهت حفاظت از نخاع
- ایجاد قفسهای محکم و استخوانی به کمک دندهها و استخوان جناغ جهت حفاظت از قلب و ریهها
- تکیه گاهی جهت عضلات تنه و تعدادی از عضلات اندام فوقانی و تحتانی
- ایجاد هماهنگی بین اعضا و اندامهای بدن
کمر درد
کمر درد یکی از شایعترین علل مراجعه بیماران به مراکز درمانی
میباشد به طوری که بعد از سرماخوردگی و ضربههای کوچک، شایعترین بیماری
در انسان است. کمر درد نخستین علت مراجعه بیماران به متخصصین ارتوپدی و
جراحی مغز و اعصاب و به طور کلی سومین علت مراجعه بیماران به پزشک میباشد.
درد کمر بیش از ۹۰ درصد افراد را در طول زندگی حداقل یک بار
دچار میسازد و بیش از ۵۰ درصد از افراد بیش از یک مرتبه دچار آن میشوند.
علل بسیار متفاوتی میتوانند سبب ایجاد کمر درد شوند. تقریباً در ۸۵ درصد
از افرادی که برای کمر درد معاینه و بررسی میشوند علت خاصی پیدا نمیشود.
کمر درد بعد از سرماخوردگی دومین عاملی است که سبب میگردد افراد در سرکار
حاضر نشوند و نیز یکی از علل شایع ویزیت توسط پزشک میباشد. بیش از ۹۰ درصد
افرادی که دچار کمر درد میشوند طی ۲ ماه بهبود مییابند. طبق آمار مختلف،
کمردرد، در بین بیماریهایی که باعث از کار افتادگی، ناتوانی از کار و
مرخصی ناشی از آن در افراد زیر ۴۵ سال میگردند، مقام اول را دارد.
کمر درد، درد آزار دهندهای است که شخص را از انجام کارهای
روزمرهاش باز داشته و به استراحت در بستر وادار میکند. بنابراین،
میتواند علاوه بر مشکلات جسمی، موجب مشکلات روحی و روانی شده و اثرات منفی
بر اقتصاد خانواده و جامعه بگذارد. تا حدود ۲۰ سال قبل، اکثر افرادی که
برای درمان دردهای عضلانی اسکلتی به درمانگاههای فیزیوتراپی و ارتوپدی
مراجعه میکردند، افراد بالای ۵۵ تا ۶۰ سال بودند و در واقع تخریب غضروف
مفصلی در سنین بالا شروع میشد، ولی امروزه این سن به ۳۰ سال کاهش پیدا
کرده و پزشکان شاهد مراجعه بیمارانی با سنین ۳۰ تا ۵۰ سال با دردهای گردن،
زانو، کمر و مفاصل مختلف به مراکز درمانی هستند.
امروزه با پیشرفت زندگی مدرن، شیوع کمر درد نه تنها کمتر نشده
بلکه زیادتر هم شده است و عجیب اینکه حتی سرعت بالا رفتن آن، از رشد جمعیت
هم بیشتر بوده است. متأسفانه این درد حتی کودکان مدرسهای را هم گرفتار
میکند، به طوری که آمار نشان میدهد ۶۰ درصد کودکان ۱۵ تا ۱۶ ساله هم دچار
آن هستند. با تمام این احوال، از پیشگیری و درمان این درد عذاب دهنده نا
امید نشوید.
بروز کمر درد در مردان ۲۵ تا ۵۵ ساله بیشتر است ولی در
خانمها بعد از ۵۰ سالگی شروع میشود. متأسفانه معاینات بالینی نمیتواند
بروز کمر درد را پیشگویی کند چون زیادند افرادی که آرتروز ستون فقرات یا
بیرون زدگی دیسک کمر دارند اما درد ندارند.
کمر درد از نظر ماهیت درد به سه دسته تقسیم میشود:
-
کمر درد گذرا: دردی ناگهانی و شدید در ناحیه کمر و
ناشی از انجام حرکات نامناسب و یا کشیدگی بیش از حد ستون فقرات است. هر چند
که این درد گذرا است اما هیچگاه نباید کم اهمیت شمرده شود، چرا که
میتواند اخطاری برای عود مجدد آن باشد و سریعاً باید جهت جلوگیری از تکرار
آن اقدام شود.
-
کمر درد حاد: یک درد حاد در ناحیه کمر است که در اثر
قرار گرفتن در وضعیتهای غلط، خم شدنهای مکرر و به مدت طولانی و یا ضربه
به ستون فقرات کمری ایجاد میشود. کمر دردی که کمتر از یک ماه از شروع آن
میگذرد را حاد مینامند. نشانه وقوع آسیب بافتی بوده و به درجات مختلفی در
فرد ایجاد ناتوانی میکند. هر چند که آسیب کوچک باشد ولی باید مراقب بود و
از تکرار آن جلوگیری کرد.
برای این منظور در وهله اول باید درمان علامتی جهت کنترل درد انجام شده و
سپس در مورد بهبودی کامل اقدام و تمامی فعالیتهای طبیعی ستون فقرات را به
شکل اولیه خود بازگرداند. البته اولین وقوع حمله حاد کمر درد، نیازی به
نگرانی ندارد ولیکن باید پیامدهای آن را در نظر گرفت و هر چه زودتر برای
رفع آن اقدام نمود در غیر این صورت صدمه و جراحت شدت پیدا کرده و دوره
ناتوانی ادامه خواهد یافت. به طوری که طبق آمار، شانس بازتوانی موفق در
بیمارانی که کمر درد آنها بیش از ۶ ماه مقاومت میکند کاهش یافته و حتی پس
از سه ماه مقاومت درد، وضعیت روحی و روانی بیمار تغییر خواهد کرد. پس به
طور جدی با تکرار یک حمله شدید کمر درد مقابله کنید.
-
کمر درد مزمن: کمر دردی که بیش از یک ماه از بروز آن
میگذرد را مزمن مینامند. کمر درد مزمن در واقع در اثر عدم درمان و یا
مقاومت به درمان کمر درد حاد ایجاد میگردد. بدیهی است که درمان به موقع و
مناسب درد حاد، همواره درد مزمن را به حداقل میرساند. درد مزمن کمر باید
به عنوان یک علامت جدی تلقی شده و کلیه معاینات بالینی و آزمایشات
پاراکلینیکی جهت بیماریهای سیستماتیک انجام گردد. به هر صورت درد کمر
مستلزم یک بررسی دقیق و درمان مناسب توسط گروهی درمانگر متشکل از پزشک،
متخصص فیزیوتراپی، متخصص روانپزشکی و … میباشد.
پیشگیری از کمر درد
- انجام ورزشهایی مانند شنا، پیادهروی و دوچرخه سواری با افزایش میزان تناسب و توان میتوانند در کاهش ابتلا به کمر درد مفید باشند.
- تقویت عضلات شکم میزان ابتلا به کمر درد و در موارد وجود کمر درد شدت آن را کاهش میدهد.
- افرادی که کار آنها مستلزم بلند کردن اجسام سنگین است یا ورزشکارانی
که سروکارشان با وزنه سنگین است باید هرگز از کفشهای پاشنه بلند به مدت
طولانی استفاده نکنند. حتماً از کمربندهای پهن محافظ کمر استفاده کنند.
- در هنگام ایستادن طولانی مدت هر از گاهی به روی یک تکیه گاه یا دیوار تکیه کنید تا از فشار بر روی کمر کاسته شود.
- هم تشکهای خیلی نرم و هم تشکهای سفت سبب کمر درد میشوند لذا از تشک مناسب استفاده کنید.
- هرگز اجسامی را که برای شما سنگین هستند بلند نکنید. در هنگام بلند
کردن اجسام کمر باید عمود بر زمین و نه خم شده به جلو باشد باید اجسام را
در حالی که نزدیک بدن شما هستند با زانوها بلند کنید.
بارهای سنگین
- به جای بلند کردن اجسام سنگین، از راههای دیگری مانند هل دادن برای جابجا کردن استفاده کنید (هل دادن بهتر از کشیدن است).
- از دیگران کمک بخواهید و از بلند کردن وسایل سنگین با خم کردن کمرتان
خودداری کنید. بهتر است زانوهایتان را خم کرده و کمرتان را صاف نگه دارید.
البته یادتان باشد که پاها را از هم کمی فاصله بدهید.
- از بلند کردن یک جسم سنگین و چرخاندن کمرتان به طور همزمان جداً خودداری کنید.
- همیشه هنگام حمل اجسام سنگین، آن را نزدیک بدن نگه دارید.