درمان گرفتگی و اسپاسم عضلات کمر، گردن و ران پا
گرفتگی‌های عضلانی عبارتند از انقباضات بسیار قدرتمندی که باعث بروز یک درد حاد و شدید در عضله و همچنین ناتوانی از حرکت دادن مفصل مربوطه می‌شوند. گرفتگی به سرعت و با شدت بروز می‌کند. بعضی از افراد بیش از سایرین دچار گرفتگی عضلات می‌شوند، همچنین گرفتگی در بعضی عضلات بیش از سایر عضلات رخ می‌دهد، مانند گرفتگی عضله ساق و گرفتگی عضله همسترینگ
علت ها و دلایل
استفاده بیش از حد از یک عضله، کاهش آب بدن، کشیدگی عضلات یا ماندن در یک وضعیت به مدتی طولانی می‌توانند باعث گرفتگی عضلات شوند. البته، در موارد بسیاری، دلیل گرفتگی عضلات دقیقاً مشخص نیست.
اگرچه گرفتگی‌های عضلات اکثراً بی‌خطرند، اما گاهی اوقات آن‌ها ناشی از عارضه‌های زمینه‌ای هستند، مانند:
نرسیدن خون کافی به اندام‌ها: تنگ شدن سرخرگ‌هایی که خون را به پاها می‌رسانند (تصلب شرایین اندام‌های تحتانی) می‌تواند باعث ایجاد دردی شبیه به گرفتگی در پاها در هنگام فعالیت‌های ورزشی شود. معمولاً این گرفتگی‌ها کمی پس از توقف فعالیت رفع می‌شوند.
فشردگی عصب: فشردگی عصب‌های موجود در ستون فقرات (تنگی کانال کمری ) هم می‌تواند باعث ایجاد دردی شبیه گرفتگی در پاها شود. معمولاً هر چه فرد بیشتر راه برود درد بدتر می‌شود. راه رفتن در حالت کمی خمیده به جلو (مانند وضعیت بدن در زمان هل دادن یک گاری) می‌تواند علائم عارضه بهبود بخشیده یا شروع آن‌ها را به تأخیر بیندازد.
کمبود مواد معدنی: کمبود پتاسیم، کلسیم یا منیزیم در رژیم غذایی به گرفتگی پا کمک می‌کند. داروهای ادرارآور (داروهایی که اغلب برای فشار خون بالا تجویز می‌شوند) نیز این مواد معدنی را مصرف کرده و باعث کمبود آن‌ها می‌شوند.
علائم و نشانه ها
شکی نیست که گرفتگی عضلات دردناک است. معمولاً علائم اسپاسم های عضلات به سرعت و با شدت بروز می‌کنند. آن‌ها می‌توانند آن‌قدر قدرتمند باشند که شما را مجبور کنند دست از کارتان بکشید، زیرا ناراحتی حاصل از گرفتگی ادامه دادن به کار را بیش از حد سخت می‌کند. همچنین گرفتگی‌هایی وجود دارد که بعداً (با تأخیر) رخ می‌دهند. معمولاً ورزشکاران دچار این گرفتگی‌های تأخیری یا شبانه می‌شوند.
آشکارترین علامت گرفتگی عضله وجود دردی حاد و شدید در عضله یا عضلات درگیر است. در صورت درگیر شدن یک عضله بزرگ مانند یکی از عضلات پشت ساق یا ران، می‌توان وجود یک گره یا برآمدگی سفت در عضله را، درست در زیر پوست، احساس کرد.
تشخیص
عموماً، افراد در هنگام دچار شدن به گرفتگی عضلات می‌دانند که مشکل خاصی پیدا نکرده‌اند، بنابراین برای فهمیدن اینکه گرفتگی آن‌ها از چه نوعی است و چه دلیلی دارد، به پزشک مراجعه نمی‌کنند. اما، گاهی گرفتگی‌های عضلات جدی‌تر بوده و مکرر، طولانی و به طور غیرقابل تحملی دردناک هستند. اگر آن‌ها ناشی از یک بیماری باشند، نه تمرین شدید و بیش از حد، باید علت بروزشان پیدا شود.
در اولین مراجعه به فیزیوتراپ، از شما یک معاینه فیزیکی به عمل آمده و تاریخچه پزشکی‌تان اخذ می‌گردد. ضمناً، اگر اخیراً دچار تهوع، اسهال یا تب شده‌اید، باید فیزیوتراپ را در جریان بگذارید.
او از شما خواهد پرسید که گرفتگی چه موقع شروع شده، چه مدت به آن دچار بوده‌اید، هر بار چقدر طول می‌کشد، و معمولاً وقتی شروع می‌شود چه‌کار می‌کنید. پرسش‌های دیگری که از شما پرسیده می‌شوند، عبارتند خواهند بود از اینکه آیا باردار هستید؟ آیا دارویی مصرف می‌کنید؟ (از جمله داروهای بدون نسخه و طبیعی یا داروهای گیاهی) و آیا سیگار می‌کشید؟ همچنین فیزیوتراپ از شما می‌پرسد که هر چند وقت یکبار و چقدر ورزش می‌کنید. به علاوه، او خواهد پرسید که گرفتگی دقیقاً در کجا رخ می‌دهد.
اگر به طور همزمان انواع دیگری از درد را احساس می‌کنید، آن را هم به فیزیوتراپ بگویید. فیزیوتوراپ می‌خواهد بداند که آیا گرفتگی‌ها همیشه در یک نقطه هستند یا در جاهای دیگر هم رخ می‌دهند.
راه و روش های درمان
نوع درمان مورد استفاده برای گرفتگی عضلات به دلیل گرفتگی بستگی دارد. برای مثال، اگر گهگاه به خاطر فعالیت‌های فیزیکی یا استفاده بیش از حد از عضلات به خصوصی دچار گرفتگی عضلات می‌شوید، معمولاً خودتان قادر به رفع آن‌ها خواهید بود. تنها با توقف فعالیت، گرفتگی هم متوقف می‌شود. اگر گرفتگی همچنان ادامه داشت، می‌توان با کشش دادن به عضله (هر چند که دردناک است) تنش عضله را رفع کرد. برای مثال، اگر عضله پشت ساق پایتان دچار گرفتگی شده است، روبروی دیوار یا یک جسم ثابت بایستید که بتوانید برای حفظ تعادل دستتان را به آن بگیرید. در همان حال که پاشنه پای دردناکتان را تا حد ممکن نزدیک زمین نگه داشته‌اید، بدنتان را به آرامی به سمت دیوار یا آن جسم کج کنید، به طوری که عضله پشت ساق پایتان تحت کشش قرار بگیرد. اگر در زمان شروع گرفتگی در رختخواب بودید، می‌توانید تلاش کنید که پنجه پایتان را مستقیم به سمت سقف بگیرید، یا پنجه پایتان را محکم گرفته و مچ پایتان را به طرف خودتان (به بالا) بکشید، و در همین حال زانویتان را کمی خمیده نگه دارید.
برای بعضی از افراد استفاده از کیسه یخ به کاهش تنش عضلات کمک می‌کند، در حالی که برای بعضی دیگر کیسه‌های گرم کننده جواب می‌دهد. در این شرایط ماساژ هم می‌تواند مؤثر باشد، هر چند که دستکاری گره ایجاد شده در عضله دردناک خواهد بود. اگر دلیل گرفتگی کمبود آب بدن باشد، در این صورت استفاده از مایعات دارای الکترولیت برای جبران آب از دست رفته ضروری خواهد بود.
برای ورزشکاران که معمولاً دچار گرفتگی می‌شوند، داشتن تغذیه خوب مهم است. همچنین، بعضی از گرفتگی‌های عضلات عوارض جانبی داروهای به خصوصی هستند. در این مورد با پزشکتان مشورت کنید. معمولاً در این شرایط تغییر مقدار مصرف یا خود دارو به رفع مشکل گرفتگی کمک می‌کند.
انجام صحیح حرکات کششی نیز مهم است. بهتر است حرکات کششی بعد از گرم کردن عضلات انجام شوند. حرکات کششی را سریع انجام ندهید. آن‌ها را به آرامی انجام داده و هر حرکت را ۳۰ ثانیه نگه‌دارید. همچنین به خاطر داشته باشید که بعد از فعالیتتان نیز حرکات کششی را انجام دهید تا عضلات فرصت خنک شدن پیدا کنند.
همچنین به یاد داشته باشید که آب کافی بنوشید؛ آن‌قدر مایعات بنوشید که بدنتان به اندازه کافی الکترولیت داشته باشد (البته در مصرف مایعات نیز نباید زیاده‌روی کنید). ضمناً، بیش از حد تمرین نکنید، خصوصاً در هوای گرم.
فیزیوتراپی
گاهی اوقات گرفتگی و اسپاسم های عضلات جدی‌تر، مکررتر، طولانی‌تر و به طور غیرقابل تحملی دردناک هستند. اگر گرفتگی‌هایتان شرایط زیر را دارند به یک فیزیوتراپ مراجعه کنید:
• باعث ناراحتی شدید شوند
• با تغییرات جلدی، قرمزی یا تورم پا همراه باشند
• با ضعف عضلات همراه باشند
• مکرراً رخ دهند
• با خود درمانی بهبود نیابند
• یک دلیل مشخص، مانند تمرین شدید و بیش از حد، نداشته باشند
نوع درمان‌های مورد نیاز برای گرفتگی عضلات به دلایل گرفتگی، از جمله وجود مشکلات ستون فقرات یا سفتی عضلات، بستگی دارد.
فیزیوتراپی به بیمارانی که دچار گرفتگی‌های عضلات پشت ساق هستند کمک می‌کند که عوامل خاصی که در بروز عارضه‌شان نقش داشته‌اند را شناسایی و اصلاح کنند تا احتمال بروز مجدد آن‌ها به حداقل برسد. درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• ماساژ بافت‌های نرم
• حرکات کششی
• متحرک‌سازی مفصل
• گرمادرمانی
• الکتروتراپی (مانند اولتراسوند)
• تمریناتی برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری، آمادگی جسمانی یا تعادل
• آموزش بیمار برای پیشگیری از گرفتگی‌های آتی
• ارائه توصیه‌های برای اصلاح نحوه انجام فعالیت‌ها
• اصلاح بیوشیمیایی
• توصیه‌هایی در مورد کفش و دمپایی بیمار
• برنامه‌ای برای بازگشت تدریجی بیمار به فعالیت‌هایش
ورزش و حرکات اصلاحی
حرکات کششی ورزشی زیر معمولاً برای بیماران دچار گرفتگی عضلات تجویز می‌شوند. باید پیش از انجام آن‌ها در مورد مناسب بودنشان برای شما با یک فیزیوتراپ مشورت کنید. عموماً، این حرکات باید روزی ۳ بار انجام شوند، آن هم تنها با این شرط که باعث ایجاد یا افزایش درد نشوند. این حرکات را می‌توان در طول بروز گرفتگی نیز جهت رفع گرفتگی عضله انجام داد.
عضلات پشت ساق پایتان را با کمک یک حوله کشش دهید. یک حوله (یا ملحفه) را پهن کرده و پایتان را به حالت افقی روی آن دراز کنید. دو طرف آزاد حوله را با دو دست بگیرید و بالا بیاورید طوری که حوله ناحیه دچار گرفتگی پشت ساق را در بر بگیرد. حالا، در حالی که کف دو دستتان روبروی هم قرار دارد حوله را به طرف خود بکشید. این حرکت، با اعمال فشار بر پا و ماساژ ناحیه درگیر خیلی بهتر جواب می‌دهد.
قسمت داخلی عضلات پشت ساق پایتان را کشش دهید. روی زمین بنشینید، یک پایتان را دراز کرده و پای دیگرتان را (که می‌خواهید عضلاتش را کشش دهید) خم کنید، طوری که زانوی آن به سینه‌تان نزدیک شود. کف پنجه پایتان را با دو دست بگیرید و تا جایی که امکان دارد آن را به طرف بدنتان بکشید.
پایتان را با کمک دیوار کشش دهید. بر روی آن طرف از بدن که پایش گرفتگی ندارد رو به دیوار دراز بکشید. پایی که گرفتگی دارد طوری دراز کنید که نسبت به بقیه بدن عمود شود، به نحوی که کاملاً کشیده شده و کف آن دیوار را لمس کند. ۱۰ تا ۲۰ ثانیه در همین وضعیت بمانید و سپس پایتان را به حالت اول برگردانید، تا به این ترتیب عضلات پشت رانتان تحت کشش قرار بگیرند.
تاندون آشیلتان، که متصل‌کننده پاشنه به عضلات پشت ساق پا است، را کشش دهید. در حالت نشسته، یک پایتان را کشیده و دیگری را خم کنید. پاشنه پای خمیده را به باسنتان نزدیک کنید. پاشنه پایتان را روی زمینه نگه‌داشته اما پنجه را بالا بیاورید، و آن‌قدر در همین وضعیت بمانید که کشش باعث شل شدن عضلاتتان شود.
