سندرم تونل کارپ
کارپال تونل سندرم
سندرم مجرای مچ دست
سندرم تونل مچ دستی یک مشکل شایع در ناحیه ای از مچ دست است که در ارتباط با عوامل مختلفی ایجاد می گردد.شکستگی ها،دررفتگی ها،تومورها،برخی از بیماری ها(مثلا دیابت یا اختلالات تیروئید) و انجام فعالیت های تکراری در ناحیه مچ دست،از مواردی هستند که باعث درگیری عصب مدین در قسمت خاصی از مچ دست می گردند.سندرم تونل مچ دستی(carpal tunnel syndrome)،بیماری رنج‌آور و ناتوان کننده‌ای است که در اثر افزایش فشار داخل کانال مچ دستی ایجاد شده و در نتیجه آسیب به عصبی که از داخل کانال رد میشود (عصب مدیان ) رخ میدهد.اگر به هر علتی از جمله استفاده بیش از حد از مچ دست،فشار کانال ناحیه مچ افزایش یابد،منجر به کاهش خون رسانی به عصب در اثر تنگی عروق شده و مجموعه‌ای ازعلائم و نشانه‌ها را پدید می آورد که مشخص کننده سندرم کانال مچ دستی(CTS)است.
تصویر ذیل:
این سندرم در افرادیکه از دستهایشان استفاده زیادی بعمل می آورند بیشتر دیده میشود بعنوان مثال جانبازانی که دچار قطع نخاع پشتی یا کمری هستند و یا بعلت قطع اندامهای تحتانی شان نیاز به استفاده بیش از حد از دستها جهت حرکات جابجائی و انتقالی دارند بطور شایعی دچار سندرم میشوند.
ساختمان تونل مچ دستی
دیواره‌های این تونل از استخوانچه‌های مچ دست تشکیل شده است. (دو استخوانچه در سمت داخل، دو استخوانچه در سمت خارج و دو استخوانچه کف تونل را تشکیل میدهد) سقف تونل که در امتداد کف دست در ناحیه مچ دیده میشود از جنس لیگامان بوده و ادامه فاسیای ناحیه ساعد می باشد. عصب مدیان به همراه 9 تا 10 تاندون از داخل این تونل رد میشوند (تصویر زیر)
هشت تاندون مربوط به عضلات خم کننده سطحی و عمقی انگشتان بوده و یک تاندون متعلق به عضله خم کننده دراز انگشت شست(F.P.L) و گاهی نیز تاندون مربوط به عضله خم کننده رادیال مچ دست نیز از داخل تونل رد میشود. مشخص میشود که عصب مدیان در میان تاندونهای فوق در فضای نسبتا” تنگی قرار داشته و به سمت کف دست و انگشتان ادامه مسیر می دهد.
فاکتورهای خطر در ایجاد سندرم تونل مچ دستی
1-سنین میانسالی و بیشتر 60-30 سالگی
2-برخی مشاغل که از حرکات تکراری و شدید مچ دست استفاده زیادی می برند. همچون تایپیست، پیانیست‌ها، ویلچرسواران و استفاده ناصحیح از عصا و ....
3-در زنان 4-3 برابر بیشتر از مردان رخ میدهد و گمان می رود تا حدودی به حرفه و شغلهای خاص آنها مربوط شود.
4-گاهی بصورت خانوادگی دیده می شود.
5-دست غالب معمولا” بیشتر درگیر میشود و اگر دو طرفه باشد علائم معمولا” در دست غالب شدیدتر است.
6-بیماران دچار دیابت ، نقرس، آرتریت روماتویئید، کم کاری تیروئید و ....
7-گاهی در دوران حاملگی و معمولا” در سه ماهه سوم رخ می دهد و اکثرا” پس از زایمان خوب می شود.
۸-تومورهای ناحیه مچ دست
علائم سندرم تونل مچ دستی
بیماران اکثرا” از خواب رفتگی ،بی حسی و گزگز و مورمور یا سوزن سوزن شدن انگشتان در قلمرو عصب دهی عصب مدیان (شکل 2 ) شکایت دارند. بسیاری از بیماران نیز از درد مچ دست در شب یا پس از کارزیاد با دست یا انگشتان شاکی هستند و یا از خواب رفتن شدید دست و انگشتان توام با درد و ناراحتی شبانه که منجر به بیدار شدن از خواب میشود رنج می برند به حدی که مجبورند با تکانهای مکرر دست و یا مالش آن، این احساس ناراحتی را موقتا” رفع نموده و مجددا” بتوانند بخوابند.
در موارد پیشرفته بیماری، ضعف انگشتان شست و اشاره توام با لاغری عضلات مربوطه رخ میدهد و منجر به سقوط اشیاء از دست می گردد. در پاره‌ای موارد بیمار از درد ساعد، آرنج یا شانه به تنهائی ، ممکن است شاکی باشد و یا درد مچ دست ممکن است به هر منطقه‌ای از اندام فوقانی ( از گردن تا نوک انگشتان) ارجاع داده شود زیرا عصب مدیان از ریشه‌های عصبی گردن C6 تا T1 عصب دریافت می کنند.
نشانه‌های بالینی سندرم تونل مچ دستی
1-ممکن است کاهش حس لمس در محدوده عصب دهی عصب مدیان مشاهده شود اما علیرغم شکایات حسی بیمار اغلب در مراحل اولیه بیماری در معاینه قابل کشف نیست.
2-نشانه فالن: اگر مچ هر دو دست را در حالت کاملا” خم شده ازپشت بهم وصل کنیم و بمدت حداکثر 60 ثانیه نگهداریم چنانچه در انگشتان مربوط به محدوده عصب مدیان گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن یا کرختی و بی‌حسی ایجاد شود، تست مثبت می باشد.
3-نشانه تینل: اگر بوسیله نوک انگشت اشاره روی تونل مچ دستی بیمار ضربات ملایمی بصورت دق کردن وارد کنیم و در محدوده انگشتان عصب مدیان ایجاد علائم گزگز و مورمور یا سوزن سوزن شدن یا احساس برق گرفتگی بوجود آید مثبت تلقی میشود.
4-تست فشار روی عصب مدیان ( تست دور کان): چنانچه بمدت حداکثر 60 ثانیه روی تونل مچ دستی فشار ملایمی وارد کنیم و علائم گزگز و مورمور یا بی حسی یا سوزن سوزن شدن و کرختی در انگشتان مربوط به عصب مدیان ایجاد شود تست مثبت می باشد.
5-ضعف عضلات ناحیه کف دستی انگشت شست بهمراه تحلیل و لاغر شدگی این عضلات در موارد شدید و طول کشیده این سندرم دیده میشود.
تشخیص کلینیکی سندرم تونل مچ دستی
این سندرم بخاطر علائم و نشانه های خاص خود، تشخیص کلینیکی دارد لیکن اکثرا” در مراحل اولیه بیماری ، در معاینه فیزیکی هیچ علامتی ممکن است یافت نشود در این حالت تشخیص باید بر اساس حضور علائم و فاکتورهای خطر صورت گرفته و توسط بررسی هدایت عصبی (نوار عصب و عضله ) تایید تشخیص صورت پذیرد.
تایید تشخیص کلینیکی سندرم تونل مچ دستی
قابل اعتماد ترین و بهترین وسیله برای ارزیابی وضعیت عملکردی عصب مدیان، استفاده از الکترود یاگنوز یا نوار عصب و عضله می باشد که اهمیت زیادی در تشخیص ،تعیین پیش آگهی و وضعیت آینده عصب و تصمیم گیری صحیح درمانی،رد کردن سایر مشکلات اعصاب محیطی و یا درگیری ریشه های عصبی گردنی و مشخص شدن شدت درگیری عصب مدیان دارد.
درمان سندرم تونل مچ دستی
1-استراحت نسبی در ناحیه مچ در موارد جدید و خفیف که گاهی موجب بهبودی میگردد.
2-درمان حمایتی شامل استفاده از اسپلینت مچ دستی ( Wrist Splint ) میباشد که باید دفت کرد در ناحیه مچ دستی هیچگونه انحنایی چه در جهت کف دست یا بطرف پشت دست نداشته باشد ( حداکثر زاویه قابل قبول 10 درجه زاویه در مچ دست به سمت پشت دست میباشد ) . توصیه میشود بمدت 3 هفته بطور مداوم بسته شود و تنها بهنگام شستشو باز شود یا بمدت 6 هفته هر شب طی خواب استفاده شود. بهترین پاسخ درمانی به اسپیلنت در سه ماه اول شروع علائم است در صورت مزمن شدن بیماری اگر یک ماه از مصرف مداوم اسپیلنت گذشت و علائم فروکش نکرد باید از روشهای دیگر درمانی استفاده کرد.
3-درمان دارویی: استفاده از داروهای مسکن غیر کورتونی یا کورتونی گاهی مفید است اما در بین آنها موثرترین روش تزریق کورتون بداخل کانال مچ دستی میباشد.
4-توانبخشی(فیزیوتراپی و کاردرمانی) بوسیله حرکات کششی هر دو جهت در مچ دست بوسیله دست سالم بهمراه حرکات ورزشی تقویت عضلات ساعد و مچ زیر نظر متخصص، از مهمترین نکات جلوگیری از عود سندرم می باشد.
5-درمانهای فیزیکی بوسیله مدالیته های فیزیوتراپی از جمله اولتراسوند،TENS ، لیزر کم توان، جزء بی ضررترین درمانها محسوب می شود.
6-جراحی در مواردی که درمان های دیگر بی نتیجه بوده‌اند یا شدت بیماری بسیار زیاد باشد اعمال می گردد(شکل زیر).
عوارض ناشی از عدم درمان سندرم تونل مچ دستی
سندرم تونل مچ دستی که درمان نشده باشد گاهی منجر به آسیب دائمی عصب مدیان شده (برخی یا همه رشته‌های عصبی از بین میروند) و در نتیجه اختلال حسی یا حرکتی دائمی بوجود می آید و لذا توجه به این نکته بسیار مهم است و هرگز نباید اجازه داد که اختلال عصب منجر به ضایعه دائمی عصب گردد.
عوارض ناشی از درمان در سندرم تونل مچ دستی
در صورت استفاده از مسکن‌های خوراکی غیر کورتونی یا کورتونی، عوارض گوارشی، کلیوی و کبدی و ... ممکن است ظاهر شوند.
در صورت تزریق موضعی کورتون عوارض بصورت تغییرات پوستی ( بی رنگ شدن و نازک شدن پوست ناحیه تزریق )، پارگی تاندون، آسیب به عصب و ... وجود دارد.
عوارض ناشی از جراحی ناشایع بوده معهذا بیش از همه احتمال دارد عمل قطع لیگامان پوشاننده سقف کانال مچ دستی، بطور ناقص انجام شود که منجر به عود سندرم خواهد شد. سایر عوارض ممکن است شامل آسیب به عصب یا شاخه‌های کف دستی عصب، ایجاد اسکار ضخیم و کلفت در محل برش جراحی، چسبندگی تاندونهای منطقه و... باشد.
بی عارضه ترین و مطمئن‌ترین روش درمان این سندرم استفاده از روشهای فیزیکی و حمایتی می باشد ضمن آنکه بیماریهای زمینه‌ای همراه از جمله دیابت، نقرس و ... را باید کنترل کرد.
